2359- آدمی در اعمال خود اراده ای ندارد همانطور که خداوند در کتابش
می فرماید افعال آدمی نیز مخلوق است مخلوق امیال، افکار، باورها، آرزوها
و شناخت اوست. ولی انسان بواسطه اعمالش به عرصه ظهور می رسد
که همان خلق جدید است همانطور که در کتابش می فرماید: "ما شما را
بواسطه علمتان می آفرینیم." پس آدمی جز در علم و شناخت خودش
اراده و اختیاری ندارد. علم و شناخت درست موجب ظهور اعمال الهی و
خالق می شود همانطور که شناخت نادرست موجب بروز اعمال شیطانی
و ویرانگر می شود. و این دیالکتیک ایده و عمل است که دیالکتیک تسبیحی
از میان تقابل و تعامل بین ایده و عمل بسوی او میل می کند و این "او" موجب
ظهور عمل الهی از انسان می شود ولی کسی که بقصد اثبات خود میل
به اعمال خیر دارد جز شرّ از وی آشکار نمی شود یعنی خیرخواهی بقصد اثبات
خود منشأ همه شرارتهاست و این دیالکتیک تنفیس است. پس آن علمی که
آدمی بواسطه اش آفریده می شود علم دیالکتیک است که بر دو بنیاد تسبیح
و تنفیس، موجب دو آفرینش انسانی و شیطانی می شود. که این تفاوت و تمایز
جز به علم دیالکتیک قابل درک نیست زیرا آنکه می خواهد که خوب باشد و خوب
جلوه کند شرّ می شود یعنی آنکه می خواهد اثبات شود نفی می گردد. ولی
آنکه می خواهد خود نفی شود تا حق اثبات گردد حق از وجود او رخ می نماید
به زیباترین جلوه ای.
از کتاب " دیالکتیک دیالکتیک " استاد خانجانی
